نحوه جمع بستن در زبان های الفی

این مقاله خلاصه ای از مطالب موجود در تالار شورای ماهاناکسار است. برای اظهار نظر پیرامون موضوع و نیز اطلاعات بیشتر پیرامون نویسندگان اصلی متن به پیوند زیر مراجعه کنید.

فرق والا و والار – جمع در کلمات تالکین؟

(جمع آوری و تنظیم توسط «تضاد»)

جمع بستن در زبان کوئنیا

کلمات در این زبان چهار صیغه‌ی شمارشی مفرد، مثنی، جمع، و بخش از جمع دارند و به سه روش جمع بسته می‌شوند:

۱- اضافه کردن حرف r به انتهای کلماتی است که به واکه (مصوت) ختم می‌شوند. مثلاً جمع آلدا (به معنی درخت) آلدار خواهد بود. یا برای جمع بستن مایا حتماً باید گفت مایار و صورت جمع (tië) به معنی راه (tier) خواهد بود و الخ.

۲- جایگزینی حرف ë با i که مربوط می‌شود به آن دسته از کلمات که به حرف ë ختم شده باشند. ولی کلماتی که پیش از ë واکه داشته باشند (در اصل در انتها به دو واکه‌ی پشت سر هم ختم شوند) از این قاعده مستثنی خواهند بود. برای جمع بستن این گروه از کلمات از روش اول استفاده می‌شود. مثلاً جمع lambë به معنی زبان، lassë خواهد بود و جمع lambi به شکل lassi به کار می‌رود.

۳- به انتهای تمام واژه‌های مختوم به بی‌واک (حروف صامت) حرف i اضافه می‌کنیم و تغییر دیگری اعمال نمی‌شود. مثلاً آران (شاه) می‌شود آرانی.

جمع بستن در گویش سینداری

۱- اگر حرف a در هجای پایانی کلمه‌ی مفرد باشد، در حالت جمع به ai تبدیل می‌شود و در سایر هجاها نیز به حرف e تغییر می‌کند. مثال: barad به معنی برج به beraid تبدیل می‌شود. پس جمع آران (شاه) اراین خواهد بود.

۲- حرف e در هجای پایانی کلمه به i تبدیل شده و در هجاهای دیگر کلمه، به صورت اول باقی می‌ماند. مثال: edhel(الف) به edhil تبدیل می‌شود.  به طبع، جمع هِن (کودک)، هین خواهد بود.

۳- حرف i همواره بدون تغییر باقی می‌ماند. صورت جمع Ithil (ماه) همان کلمه خواهد بود.

۴- حرف o در هجای پایانی به حرف y تبدیل می‌شود و در سایر هجاها به حرف e تغییر می‌کند. مثال: orod (کوه) تبدیل می‌شود به eryd که به معنی کوهستان‌ یا کوه‌ها خواهد بود.

۵- حرف u کوتاه مانند u در put انگلیسی، در هر هجایی که باشد به y تبدیل می‌شود. مثال: tulus (درخت سپیدار)،tylys. اما حرف u کشیده، مانند oo در too انگلیسی، اگر در هجای پایانی باشد با ترکیب ui جایگزین می‌شود. مثال: dûr (تاریک) به صورت duir جمع بسته می‌شود.

۶- حرف y همواره شکل خود را حفظ می‌کند و فرم مفرد و جمع آن یکی است. مثال: ylf (نی نوشیدنی)

۷- ترکیب io به حرف y تبدیل می‌شود. مثال: thalion (قهرمان) thelyn می‌شود که تغییر در واکه‌ی هجای اول آن، طبق قاعده‌ای که در قانون شماره‌ی یک آمده انجام شده است.

۸- صدای ترکیبی au با oe جایگزین می‌شود. مثال: draug (گرگ) به صورت droeg جمع بسته می‌شود.

۹- ترکیب ie به حرف i تبدیل می‌شود. مثال: miniel به minil. که طبق سانون شماره‌ی سه، واکه‌ی هجای نخست تغییر نمی‌کند.

۱۰- مابقی مصوت‌های ترکیبی تغییری نمی‌کنند: aew شکل خود را حفظ می‌کند.

نکته:

۱- طبیعتاً ترکیب قوانین فوق نیز معتبر است. جمع anon به معنی دروازه طبق دو قانون یک و چهار ennyn خواهد بود و کشل جمع pennas به معنی تاریخ، با ترکیب قواعد یک و دو، pennais خواهد بود.

۲- هنگامی که حرف تعریف in (برابر با the انگلیسی) پیش از صورت جمع یک کلمه بیاید، در موارد متعددی تغییراتی (تبدیل و یا موتاسیون غنه‌ای) در خود این حرف تعریف و هم‌خوان‌ها (مصوت‌ها)ی نخستین کلمه‌ی جمع بسته شده رخ می‌دهد که در این جا مجالی برای باز کردن آن نیست و تنها به ذکر یک مثال بسنده می‌کنیم: طبق قاعده‌ی شماره‌ی یک، صورت جمع tawar به معنی جنگل، tewair خواهد بود اما اگر حرف تعریف بر سر آن بیاید، به جایin tewair، طبق اصل بالا، I thewair خواهیم داشت که به معادل the forests انگلیسی است.

۳- نه در گویش کوئنیا، و نه در گویش سیندارین، جمع مکسر وجود ندارد.