کوتاه: اورک = گابلین

به هنگام تصویرسازی ذهنی آثار جی. آر. آر. تالکین یک نکته بسیار مهم وجود دارد: اینکه توصیفات و توضیحات خارج از دنیای ساخته شده تالکین (رشته‌افسانه) هیچ جایگاهی در دنیای او ندارند و نباید آنها را به دلایل مختلف، نظیر شباهت اسمی یا غیره، یکی گرفت. به همین دلیل تالکین میل داشت که موجوداتش اسامی خاص خود را داشته و حتی در نامه‌ای از اینکه کلمه الف برای این موجودات نامیرا در داستان‌هایش جا افتاده ابراز ناراحتی کرده بود ولی تغییر دادن آن را بسیار دیر می‌دانست. اما این یادداشت در مورد موجوداتی دیگر است؛ اورک‌ها.

تالکین در زمان کتاب هابیت، موجوداتی به نام گابلین را معرفی می‌کند ولی بعداً در دیگر کتاب‌ها ما شاهد موجوداتی به نام اورک هستیم که با وجود توضیحات خود نویسنده داستان، تعداد زیادی از خوانندگان به غلط فکر می‌کنند که اورک با گابلین متفاوت است و حتی توضیحات خنده‌داری نظیر اینکه گابلین‌ها موجوداتی کوچک‌تر بوده و اورک‌ها اندازه بزرگ‌تری داشتند و دیگر تخیلات بی‌ربطی که تالکین هرگز آنها را نگفته است اما تنها ارو می‌داند چرا این افراد تخیلات خود را به نویسنده نسبت می‌دهند!

مهم‌ترین مدرک یکی بودن اورک و گابلین در پیشگفتار نسخه نفیس هابیت است که خودِ جی. آر. آر. تالکین (نویسنده داستان) آن را نوشته و جای هیچ بحثی باقی نمیگذارد:

Orc is not an English word. It occurs in one or two places but is usually translated goblin (or hobgoblin for the larger kinds).

که ترجمه سرسری آن چنین است:

اورک یک کلمه انگلیسی نیست. فقط یک یا دو جا استفاده شده اما معمولا گابلین (یا هاب‌گابلین برای گونه بزرگ‌تر) ترجمه شده است.

لطفاً به کلمه «ترجمه» در جمله دقت کنید. به هرحال اگه هنوز مشخص نیست بگذارید توضیح را با یک سوال ادامه دهیم: ترجمه به چه معنی است؟ در لغتنامه دهخدا برای کلمه ترجمه چنین آمده است: «بیان کلامی از زبانی بزبان دیگر». اگر هنوز متوجه نشده‌اید، مثلا کلمه آب در زبان فارسی، معادل کلمه Water در انگلیسی است. آیا آب و Water دو چیز متفاوت را نشان می‌دهند؟ خیر.

حال این تنها مدرک موجود نیست و توضیحات بسیاری از خود نویسنده در بخش‌های مختلف وجود دارد که نگارنده این یادداشت نمی‌داند چگونه ممکن است این نظرات به شدت نادرست را برخی بدون اندکی جست‌وجو قبول کرده و اقدام به گسترش اطلاعات غلط کنند، اطلاعات غلطی که نگارنده بیش از ۱۰ سال است در حال تلاش برای تصحیح آن است.

بیاییم به نامه شماره ۱۵۱ سر بزنیم:

Your preference of goblins to orcs involves a large question and a matter of taste, and perhaps historical pedantry on my part. Personally I prefer Orcs (since these creatures are not ‘goblins’, not even the goblins of George MacDonald, which they do to some extent resemble).

که ترجمه سرسری آن چنین است:

ترجیح دادن گابلین به اورک سوالی بزرگ را مطرح می‌کند و بسته به علاقه و دقت قدیمی من دارد. شخصا من اورک را ترجیح می دهم (از آنجایی که این موجودات گابلین نیستند، حتی گابلین‌های جرج مک‌دونالد، که تا حدی به هم شباهت دارند).

در اینجا نکته جالبی وجود دارد، نویسنده و خالق داستان خود کلمه اورک را ترجیح داده و صحیح تر می‌داند! اگر ما کلمه گابلین را صحیح‌تر بدانیم، یعنی خود را از نویسنده و خالق آن داستان بالاتر دانسته و این ماجرایی مضحک است. مشخص است که در داستان او بالاتر نیستیم.

علت این ماجرا این است که تالکین با تکمیل شدن بیشتر و بیشتر دنیایش، بیش از پیش وسواسی برای این اورجینال بودن بیشتر گسترش پیدا کرده و بیش از پیش سعی می‌کرد که به نوعی دنیایی کاملا جداگانه خلق کرده باشد؛ و گابلین به خاطر شباهتش به چیزهایی دیگر که مد نظر تالکین نبوده و مخالف با تصور او از موجوداتش بوده، برای همین خود تالکین کلمه اورک را ترجیح می‌دهد و صحیح‌تر می‌داند. این مدل همانطور که در بالا گفته شد برای کلمه الف نیز وجود دارد و آن را ترجمه خوبی برای کوئندی نمی‌داند، اما خب ابراز تاسف می‌کند که کلمه الف جا افتاده و دیگر به‌سادگی قابل تغییر نیست.

تا اینجا مشخص است که اورک = گابلین بوده و شخص خالق داستان کلمه اورک را ترجیح داده و صحیح‌تر می‌دانسته.

حال موارد دیگر نیز وجود دارد. مثلا در رشته‌افسانه تالکین، شمشیری به نام Orcrist (اورک‌ریست) وجود دارد، در کتاب هابیت وقتی گندالف آن را ترجمه می‌کند، می‌گوید که معنی آن Goblin-Cleaver بوده که فارسی آن «شکافنده گابلین» است، اما در همه نوشته‌های بعدی وقتی کلمه Orcrist می‌آید، به صورت Orc-Cleaver یعنی شکافنده اورک ترجمه می‌شود. حتی اگر هیچ تحقیقی هم نکرده باشید، از همین نکته ساده می‌توان فهمید که .orc = goblin

اگر علاقه به کنکاش بیشتر داشته باشید، می‌توانید به نسخه‌های پیش‌نویس ارباب حلقه‌ها در کتاب‌های تاریخ سرزمین میانه نگاه کنید. در آنجا ۲ اسم برای این موجودات در برابر ما قرار دارد: «گابلین» و «هاب-گابلین» که با جلو رفتن در تاریخ نگارش خواهیم دید که تالکین بعدا تقریبا همه آنها را بدین صورت جایگزین کرد: اورک به جای گابلین و یوروک-هی به جای هاب-گابلین. به نظر شما چرا اینکار انجام شد؟ چون اورک و گابلین با هم متفاوت بودند؟ :)) خیر! چون کلمات صحیح‌تری بودند و در نهایت به یک موجود اشاره داشتند، نه دو موجود جداگانه.

حتی کریستوفر تالکین هم از زبان خود در یادداشت‌های افزوده‌اش در تاریخ سرزمین میانه می‌گوید که اورک = گابلین و یوروک = هاب-گابلین (یا یوروک-هی، هی به معنی مردم است).

در صورتی که علاقه داشته باشید هنوز مدارک بیشتری در این خصوص وجود دارد. اما صادقانه بگوییم، اگر هنوز این سوال را می‌پرسید یا بحث می‌کنید که اورک با گابلین به دلایلی بی‌اساس با هم متفاوت هستند یا در اندازه متفاوت بوده یا بحث‌هایی اینچنینی، احتمالا نکته اصلی کل این ماجرا را متوجه نشده‌اید: جی. آر. آر. تالکین در دنیایش به این نتیجه رسیده بود که گابلین = اورک.